کد مطلب:38753 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اهل بيت

چه عواملي باعث قيام عاشورا شد و آثار و ثمرات آن چه بود؟

در مورد عواملي كه باعث قيام امام حسين(ع) شد، مقدمتآً مي گوييم:

پيامبر گرامي اسلام(ص) رحلت كردند و جسد مباركش هنوز تشييع و تكفين و تدفين نشده بود كه گروهي در محلّّي به نام سقيفة بني ساعده جمع شدند و بر خلاف دستور قرآن و نص صريح رسول خدا(ص) شخصي را به عنوان خليفة مسلمانان برگزيدند. نتيجه اين شد كه اسلام عزيز از مسير اصلي خود منحرف شود و اين انحراف ادامه پيدا كرد، كه تا عصر زمامداري معاوية بن ابي سفيان به اوج رسيد. در چنين اوضاعي براي تحكيم هر چه بيشتر حاكميت و جلب اطاعت و حمايت از مردم، با نقل روايات از پيامبر(ص) و تفسير برخي از آيات، حاكمان اسلامي كه به هر طريقي به خلافت رسيدند، به عنوان اولي الامر شناخته شدند، كه مخالفت با آنان، مخالفت با خدا و پيامبر(ص) محسوب مي شود.

در اين عصر از عدالت و انصاف و ارزش هاي اسلامي خبري نبود. دون صفتان و معاندان و مخالفان اسلام همة پست هاي كليدي را اشغال كردند. باوفاترين صحابة رسول خدا(ص) و ياران علي(ع) مورد ضرب و شتم و كتك قرار گرفتند. در منابر و خطبه هاي نماز جمعه به دومين شخصيت عالم انساني اميرمؤمنان(ع) سبّ و لعن مي نمودند. سنّت هاي رسول خدا(ص) به دست فراموشي سپرده شده و يا عمداً آن را زير پا مي گذاشتند و ... .

بعد از مرگ معاويه پسرش يزيد به عنوان اميرمؤمنان و خليفة مسلمين بر اريكة خلافت تكية زد؛ كسي كه پاي بند چيزي جز شهوات و تمايلات حيواني نيست و علناً شراب مي خورد و با ميمون ها بازي مي كند و ... .

در چنين اوضاع و احوالي حضرت ابا عبدالله(ع) قيام مي كند و اهدافي داشتند كه برخي عبارت بود از:

1. زنده كردن اسلام.

2. آگاه ساختن مسلمانان و افشاي ماهيت امويان.

3. احياي سنّت نبوي و سيرة علوي.

4. اصلاح جامعه و بيدار كردن امت.

5. از بين بردن سلطة استبدادي سلطة بني اميه.

6. آزادسازي ارادة ملّت از محكوميت سلطه و زور.

7. حاكم ساختن حق و نيروبخشدن به حق پرستان.

8. تأمين قسط و عدل اجتماعي و اجراي قانون شرع.

9. از بين بردن بدعت ها و كج روي ها.

10. تأسيس يك مكتب عالي تربيتي و شخصيت بخشيدن به جامعه.

11. زنده كردن سنّت مهمّ فراموش شدة امر به معروف و نهي از منكر.(1)

در اين باره مقام رهبري در سخنراني كه در جمع فرماندهان سپاه ايراد نمودند، محورهاي اصلي زمينه هاي قيام امام حسين(ع) را چنين بيان داشته اند:

1) كم رنگ شدن و از بين رفتن ارزش هاي اصيل اسلامي،

2) دنيا دوستي و دنيا خواهي،

3) تفرقه و تشتت ميان مسلمانان،

4) تبديل و تغيير چهرة خلافت به سلطنت.

شهيد مطهري در مورد فلسفة قيام امام حسين(ع) به سه عامل اصلي؛ يعني اصلاح جامعة اسلامي، امر به معروف و نهي از منكر و دعوت كوفيان تأكيد داشته است.

خود امام حسين(ع) در مورد فلسفة قيامش به عنصر اصلاح، امر به معروف و نهي از منكر اشاره نموده است.

امّا در مورد آثار و بازتاب قيام:

قيام امام حسين در حوزه هاي مختلف آثار متعددي داشت كه در طول تاريخ ظهور و نمود پيدا كرد. در اين جا به برخي از آن ها اشاره مي شود:

1) پاسداري از دين

بي ترديد قيام امام حسين(ع) سبب بقاي دين رسول خدا شد. اگر قيام امام نبود، امويان دين ستيز چيزي از دين و آموزه هاي آن باقي نمي گذاشتند. يكي از علل قيام امام حسين(ع) حفظ دين و همان ارزش هاي اسلامي بود كه حضرت بارها بدان اشاره نمود.(2) تأثير گزاري قيام امام حسين(ع) به گونه اي بودكه گفته اند: إنّ الأسلام محمدي الحدوث، حسيني البقاء(3) به قول شاعر:

اگر كه دين مصطفي هنوز در جهان به پا است از آن سـر بريدة تو هسـت و از نـواي تو(4)

در اشعار منسوب به امام حسين(ع) آمده است: إن كان دين محمد لم بستقيم إلا بقتلي يا سيوف خذيني.(5)

2) آزادي و آزادگي

از مهم ترين آثار نهضت كربلا و از الفباي فرهنگ عاشورا، آزادگي و حريّت و تن به ظلم ندادن است. امام حسين(ع) فرمود: مرگ با عزت بهتر از زندگي با ذلّت است.(6) امام حسين(ع) با عدم پذيرش بيعت در يك جنگ نابرابر شركت كرده و به مردم اعلام نموده كه آزاده بوده و پاسدار آزادي باشند.

درس آزادي به دنيا داد رفتار حسين بذر همت در جهان افشاند افكار حسين

با قيام خويش بر اهل جهان معلوم كرد تابع اهل ستم گشتن بُوَد عار حسين(7)

مهاتما گاندي (رهبر استقلال طلب هند) مي گويد: من زندگي امام حسين(ع)، آن شهيد بزرگ اسلام را به دقت خوانده ام و توجه كافي بر صفحات كربلا نموده ام و بر من روشن شده است كه اگر هندوستان بخواهد يك كشور پيروز گردد، بايد از امام حسين پيروي كند.(8)

3) شكل گيري قيام ها

يكي از آثار مهم قيام امام حسين(ع) را مي توان قيام هايي دانست كه بعد از حادثة عاشورا به وجود آمدند. قيام امام موجب شد كه فرهنگ ظلم ستيزي در جامعه حاكم شده و مردم بدانند كه رهبران ستمگر بر آنان حكومت مي كردند. افزون بر آن مردم آگاه شدند كه مرتكب چه گناه بزرگي شده و فرزند پيامبر خدا را به قتل رسانده اند. قيام توابين، قيام مختار، قيام مردم مدينه و ... از انقلاب امام حسين(ع) تأثير پذيرفته و برخي از آن ها به خونخواهي امام حسين(ع) به وجود آمدند. در عصر حاضر نيز نهضت هايي مانند انقلاب اسلامي ايران، جنبش ضد اشغالگري لبنان و فلسطين از قيام امام حسين(ع) تأثير پذيرفته اند. از اين رو امام حسين(ع) قيام خود را الگو معرّفي نمود.(9)

4) آثار ديگر

آثار قيام امام به پيامدهاي مذكور خلاصه نمي شود، بلكه قيام امام آثار ديگري مانند آگاه ساختن مسلمانان و افشاي ماهيت امويان، اصلاح جامعه، از بين بردن سلطه استبدادي بني اميه بر جهان اسلام، از بين بردن بدعت ها و كجروي ها، احياي فريضه امر به معروف و نهي از منكر، محبوبيت خاندان پيامبر و ... را نيز در پي داشت.(10)

پي نوشت ها:

1. جواد محدثي، فرهنگ عاشورا، ص 62.

2. حياه الامام الحسين، ج 2، ص 264.

3. فرهنگ عاشورا، ص 149.

4. همان.

5. همان، ص 151.

6. مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 68.

7. فرهنگ عاشورا، ص 27.

8. همان، ص 279.

9. تاريخ طبري، ج 4، ص 304، مقتل خوارزمي، ج 1، ص 235.

10. فرهنگ عاشورا، ص 62.